Onderzoek3
Voorwoord
In dit onderzoek werk ik samen met Julian. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat architectuur mij het leukste leek van de diciplines die overbleven.
​
Inhoud
1. Inleiding
2. Wat is westerse architectuur?
3. Hoe was de architectuur in de middeleeuwen?
4. Hoe is de architectuur veranderd in de renaissance ten opzichte van de middeleeuwen?
5. Hoe veranderde de architectuur in de industriële revolutie?
6. Wat is moderne architectuur?
7. Hoe is de moderne architectuur tot stand gekomen?
8. Meet en Greet
9. Conclusie
10. Bronvermelding
11. Taakverdeling
12. Reflectie
Inleiding
In dit onderzoek hebben we gekeken naar de verschillende veranderingen binnen de westerse architectuur, van vroeger tot nu. We hebben research gedaan op het internet en hebben gebruik gemaakt van onze ckv-reis als meet & greet. We onderzoeken de verschillen in stijlen en waarom stijlen in de loop der tijd zijn veranderd. We gaan het hebben over architectuur in Europa en Noord-Amerika. We kijken naar de veranderingen zelf, en hoe die veranderingen er kwamen. We kijken ook naar de oorzaak van de veranderingen binnen de architectuur.
Wat is westerse architectuur?
Westerse architectuur is architectuur uit westerse landen. Dit kan heel verschillend zijn. Van de Eiffeltoren tot aan het Empire State building of het Colosseum. De westerse architectuur is in de loop der tijd veel veranderd en er zijn ook veel stromingen ontstaan zoals de Amsterdamse school of het classicisme. Tussen de verschillende stromingen zitten veel verschillen. In de 20ste eeuw veranderen de stijlen snel als gevolg van nieuwe materialen en technische ontwikkelingen zoals liften.
Tot het westen worden landen als Australië, de Verenigde staten, Canada en (het continent) Europa gerekend. Ook tussen de verschillende landen in het westen zitten grote verschillen in de stijl. In Amerika staan enorm veel wolkenkrabbers, terwijl er in Europa maar weinig zijn. Dat komt deels omdat de VS pas veel later een land werd, maar ook tegenwoordig bouwt Europa maar weinig wolkenkrabbers. Veel Europeanen zijn er toch voor om traditioneler te blijven bouwen. In Amerika gebeurde de afgelopen 150 jaar juist het tegenovergestelde: de Amerikanen vinden de oude Europese stijl maar ouderwets.
Ook in Europa is er veel verschil tussen de verschillende Europese landen. In Griekenland wordt bijvoorbeeld veel met wit gebouwd, om de extreme hitte tegen te gaan. In Scandinavië bouwt men traditioneel met veel hout. In het oosten van Europa zie je nog de overblijfselen van de sovjet-periode. Veel half afgewerkte, massieve witte flats. In het westen van Europa gaat het vaak om hoe mooi het is. Alles moet perfect afgewerkt zijn.
Hoe was de architectuur in de middeleeuwen?
Het begin van de middeleeuwen wordt vaak aangeduid met de val van het West-Romeinse rijk. Heel Europa kwam in de handen van de Germanen. De middeleeuwen duurden ongeveer van het jaar 500 tot het jaar 1500. Deze periode wordt opgedeeld in de vroege middeleeuwen (500-1000) en de late middeleeuwen (1000-1500). Na de val van het West-Romeinse rijk ontstond er onrust in Europa. Overal lag gevaar op de loer, er was veel oorlog en de geldeconomie verdween. In de middeleeuwen ging stopte de vooruitgang en ging de veiligheid en innovatie sterk achteruit. Door deze ‘donkere’ tijd was er ook veel architectuur die je daaraan herinnerde. Zo is de bekendste architectuur uit de middeleeuwen vaak een kasteel, die gebouwd werden om veiligheid te bieden.
In de vroege middeleeuwen woonde men vaak op boerderijen, of zelfs in krotten. De rijkere mensen gingen wonen in al bestaande Romeinse gebouwen. Veel werd er dus niet echt gebouwd, aangezien de meerderheid van de mensen erg arm was. In de late middeleeuwen veranderde er veel. De steden groeiden weer en de geldeconomie was terug. Op dat moment ontstond er in het noorden van Europa de ‘baksteengotiek’. De baksteen gotiek ontstond in veel Hanzesteden, vaak rond de Oostzee. Maar ook in Nederland werd er met deze stijl gebouwd. Baksteen gotiek is een gotische bouwstijl met vaak rode bakstenen. Een gotische bouwstijl wordt gekenmerkt door veel bogen, pilaren en vormen van versiering op de muren. Vooral heel veel kerken werden in deze stijl gebouwd. In Amsterdam is een van de beste voorbeelden hiervan de oude kerk. De kerk is gemaakt van rode bakstenen, en de glas-in-loodramen zitten in mooi versierde bogen. Tussen elk raam zit een bakstenen pilaar. Baksteengotiek werd vooral gebruikt voor belangrijke gebouwen, zoals raadshuizen of kerken. Terwijl in het noorden van Europa de gotische bouwkunst een enorme vlucht nam, viel dat in het zuiden van Europa wel mee.
Middeleeuwse Europese steden staan vaak bekend om de kleine, warrige straatjes en steegjes. Vaak begon een stad met een kerk, en daar werd alles omheen gebouwd. Een stad werd niet meteen helemaal uitgepland, zoals in de VS, maar werd steeds uitgebreid als dat nodig was.
Hoe is de architectuur veranderd in de renaissance ten opzichte van de middeleeuwen?
De renaissance staat bekend als de ‘wedergeboorte’ van de oudheid. Het geloof werd minder belangrijk en het humanisme werd steeds populairder. Iedereen werd geïnspireerd door de Grieks- en Romeinse oudheid. Dit was ook terug te zien in de architectuur van de renaissance. Het aanzien van een gebouw werd belangrijker. Alles moest perfect zijn. Het worden van een bouwer werd niet langer beschouwd als een simpel vak, maar als een echt ambacht. In de renaissance werden symmetrie en nette gebouwen steeds belangrijker.
Zoals al verteld werd er veel teruggekeken op de oudheid en dus ook op de architectuur in de oudheid. Er werd weer meer gebruik gemaakt van bogen en koepels. Bij die bogen en koepels draaide alles om symmetrie en precisie. De wiskunde werd steeds geavanceerder en werd dus ook toegepast op de architectuur. Voor het eerst in de geschiedenis van de architectuur werd er uitgerekend waar bepaalde bouwstukken moesten komen te staan en werd er uitgerekend of iets symmetrisch was. Dit was in de middeleeuwen totaal niet het geval, daar ontbrak vaak kennis en moeite hiervoor. Het draaide vaak om hoe stevig een gebouw was, voor mogelijke aanvallers.
Waar in de middeleeuwen er hooguit een paar uitsteeksels als versiering werd gezien, is dat in de renaissance helemaal anders. Versieringen zijn een van de kernpunten van de architectuur. Pilaren, koepels en bogen werden gemixt met beeldhouwkunst om een uniek gebouw te maken. Ook werden er vaak teksten in gebouwen gegraveerd. Dit is deels te verklaren door de nieuwe mentaliteit in de renaissance. Het nieuwe motto werd ‘pluk de dag’ in plaats van ‘gedenk te sterven’. Alles moest dus tijdens het leven mooi zijn.
De renaissance, en dus ook de architectuur in de renaissance, ontstonden in Italië. Vanuit hier verspreidde de bouwkunst naar de rest van Europa. Hoewel in Nederland de mentaliteit en kunst van de renaissance wel waren aangekomen, geld dat niet voor de renaissance-architectuur. De nieuwe architectuur heeft de oud-Nederlandse gotische stijl nooit helemaal vervangen. Nederlanders bouwen tot op de dag van vandaag vaak met bakstenen, zonder uitbundige versieringen.
Hoe veranderde de architectuur in de industriële revolutie?
In de 19e eeuw was er veel belangstelling voor bouwstijlen uit de vorige eeuwen. Er werd meestal gebouwd naar historische voorbeelden. Hoewel de industriële en maatschappelijke ontwikkelingen groot waren bleef de architectuur achter. De architecten bleven de verhoudingen en decoraties uit bijvoorbeeld het neoclassicisme. Er werden ook verschillende elementen door elkaar gebruikt, dat wordt het eclecticisme genoemd.
Tijdens de industriële revolutie was architectuur een vak waarbij volgens een vast recept van maatverhoudingen, vormen en decoraties. Deze manier van ontwerpen wordt het rationalisme genoemd. Rond 1870 werd aangenomen dat voor ieder gebouwtype een stijl was. Voor kerkgebouwen neogotiek, voor overheidsgebouwen de neoclassicistische stijl en voor villa's bouwstijlen uit de nationale traditie. Fabrieken werden door ingenieurs in de stijl gebouwd die we nu 'high Tech’ zouden noemen.
Door de Industriële revolutie ontstonden nieuwe opdrachtgevers. Er moesten nu ook fabrieken en spoorwegen gebouwd worden. De architecten waren nog opgeleid met de oude bouwstijlen en konden daardoor niet goed overweg met de nieuwe materialen en mogelijkheden.
Wat is moderne architectuur?
Met moderne architectuur worden de vereenvoudigde stijlen bedoeld van de 19e en 20e eeuw. Moderne architectuur is ontstaan als een reactie op de Victoriaanse en Edwardiaanse stijlen. Er wordt veel gebruik gemaakt van materialen zoals glas, staal, ijzer en beton. Modernisme is vooral populair in de VS. Voor bijna vijftig jaar worden commerciële, institutionele en openbare gebouwen in de modernistische stijl gebouwd. In de moderne architectuur wordt de focus gelegd op functionaliteit en rechtlijnige vormen. Postmodernisme is een verzameling van in circa 1960 ontstane bouwstijlen. Waar het modernisme zich kenmerkt door strakke functionele ontwerpen worden in het postmodernisme meer vrije vormen en verwijzingen naar het verleden gebruikt.
Het postmodernisme is sterk in opkomst en heeft een belangrijke plaats in de hedendaagse architectuur. Een stroming binnen de moderne architectuur is het functionalisme. De kenmerken van het functionalisme zijn dat het uiterlijk van het gebouw wordt bepaald door de functie ervan. Daarom is er geen versiering zonder dat het een functie heeft. Maar je hebt ook de organische architectuur. Het probeert een tegenwicht te bieden tegen de industrialisering en nieuwe materialen. Er is ook veel aandacht voor duurzaamheid en leefbaarheid. Er zijn geen gemeenschappelijke kenmerken binnen de organische architectuur omdat het gaat om de werkwijze en achterliggende principes, in plaats van een bepaald beeld.
Ook gaat het in de moderne architectuur veel om gemak. Zoals bij de meeste dingen in de 21e eeuw, moet alles snel en makkelijk. In Nederland en in veel andere plekken in het westen worden er te weinig huizen gebouwd om de stijging van het aantal inwoners bij te houden. Zo wordt de bouw van huizen geïndustrialiseerd en wordt veel handwerk nu met de machine gedaan. Er wordt een constante afweging gemaakt tussen klimaat en snelheid. Want niet-duurzame woningen worden de afgelopen jaren nauwelijks tot niet meer gebouwd. De huizen zijn in vergelijking met vroeger erg minimalistisch. Alles draait om de functie van het gebouw, bijvoorbeeld wonen. Het hoeft niet extreem mooi te zijn, als het maar werkt.
Hoe is de moderne architectuur tot stand gekomen?
De moderne stijl bestaat uit vele sub-stijlen, zoals het functionalisme. Hierdoor is het moeilijk te zeggen wanneer het echte startpunt was van de moderne stijl. Wel is het zeker dat de moderne stijl eerder populair was in de Verenigde Staten dan in Europa. Tot op de dag van vandaag worden er in Europa bijvoorbeeld ook minder grote gebouwen of wolkenkrabbers gebouwd dan in landen als de Verenigde Staten of Australië. Veel Europese architecten werden geïnspireerd door de nieuwe stijl en vertrokken naar Amerika. Daar werd het Europese rationalisme met het ‘grootse’ van de Amerikaanse architecten. Een bekende stichter van het modernisme is de Amerikaanse architect Louis Sullivan. Hij was bekend om zijn ‘forms follow function’ stijl. Dit is dus een kenmerk van het functionalisme.
Het ontstaan van het modernisme in de Verenigde staten had een paar gevolgen. Zo werden de eerste wolkenkrabbers gebouwd in de eind 18e eeuw. De eerste wolkenkrabbers waren in eerste instantie bedoeld voor grote kantoorpanden. In het modernisme draait alles om gemak en functionaliteit. Door kantoorpanden op elkaar te stapelen in een wolkenkrabber, was er meer ruimte en werkte alles efficienter. Ook de opkomst van de bekendheid van klimaatverandering veranderde de bouwstijl in Europa. Witte huizen zijn steeds populairder, omdat de kleur wit het zonlicht reflecteert. Zo blijft je huis dus iets koeler dan met een donkere kleur. Airco’s, zonnepanelen of duurzame warmte-boilers zijn steeds minder een luxeproduct.
Meet en Greet
‘We eindigen het bezoek aan Praag door over de beroemde Karelsbrug te wandelen. Het bijzondere aan deze brug is dat er veel standbeelden aan beide zijden van de brug staan. De brug komt uit de veertiende eeuw, wat het nog bijzonderder maakt hoe het eruit ziet. Praag wordt ook wel de stad van honderd beelden genoemd, omdat er op veel bruggen en pleinen standbeelden staan.’
Uit dit stuk tekst valt op te vatten dat architectuur in het Praag van de veertiende eeuw erg belangrijk was. Zoals eerder benoemd in dit onderzoek was architectuur in (vooral) de vroege middeleeuwen minder belangrijk, maar later, in de aanloop naar de renaissance werd het belangrijker. Verschillende kenmerken van de renaissance, zoals symmetrie en versieringen, zie je terug in de Karelsbrug.
‘Verder gaan we in Praag het oude stadsplein bezoeken. Het plein ligt midden in het historische centrum van Praag. Aan het plein staan veel gebouwen, zoals de kerk met de oudste astrologische klok ter wereld. Alles is mooi versierd.’
Ook bij het oude stadsplein zie je kenmerken terug die we eerder benoemd hebben. Het oude stadsplein is gebouwd in de late middeleeuwen, een tijd waarin symmetrie niet erg van belang was. Dat zie je terug aan de rommelige straatjes en steegjes langs het plein. Het plein zit ook vol met versieringen.
Conclusie
Van de middeleeuwen tot de moderne tijd is er veel veranderd van de architectuur. In de middeleeuwen werd de architectuur niet gezien als een ‘vak’, maar meer als iets wat nodig was. Gebouwen moesten niet perse mooi zijn, ze moesten functioneel zijn. In de renaissance veranderde dit alles. Geïnspireerd op de klassieke oudheid, werd de bouwkunst weer een gewaardeerd iets. Ook moesten gebouwen, voor het eerst in de geschiedenis, echt mooi zijn. Er werd veel gebruik gemaakt van symmetrie en versieringen. In de eeuwen daarna werd de architectuur ook iets om rijkdom mee te tonen. Nog later, richting de moderne tijd werd de functie van een gebouw weer belangrijk. De moderne wolkenkrabber is ontstaan om zoveel mogelijk kantoorpanden op een plek te krijgen. Ook speelt klimaatverandering een steeds grotere rol in moderne bouwkunst. Dingen zoals zonnepanelen, isolatie en duurzame bouwproducten zijn bijna een eis bij nieuwbouwwoningen. Tegenwoordig wordt er dus veel meer nagedacht waarom iets gebouwd wordt, dan hoe mooi iets is. Veel huizen zien er tegenwoordig hetzelfde uit.
Bronvermelding:
Middeleeuwen geen periode van stilstand en achteruitgang. (2020, 9 oktober). IsGeschiedenis. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/middeleeuwen-geen-periode-van-stilstand-en-achteruitgang (2)
Westerse architectuurgeschiedenis (publiceerdatum onbekend). Geraadpleegd op 5 juni 2021, van www.pohbra.nl/download.php?cid=CuSQ0DkK
Why Europe Doesn’t Build Skyscrapers. (z.d.). The B1M. Geraadpleegd op 15 juni 2021, van https://www.theb1m.com/video/why-europe-doesnt-build-skyscrapers (1)
Koops, E. (2020, 6 oktober). Renaissance & humanisme (ca.1350-1620) – Een bloeiende cultuurperiode. Historiek. https://historiek.net/renaissance-humanisme-oorzaken-gevolgen/75449/ (3)
Architectenbureau Frank Gruwez bvba. (2018, 16 mei). Moderne architectuur. https://www.gruwez.org/nl/moderne-architectuur
The Editors of Encyclopaedia Britannica. (z.d.). Renaissance architecture. Encyclopedia Britannica. Geraadpleegd op 15 juni 2021, van https://www.britannica.com/art/Renaissance-architecture (3)
Cartwright, M. (2021, 13 juni). Renaissance Architecture. World History Encyclopedia. https://www.worldhistory.org/Renaissance_Architecture/ (3)
moderne architectuur / architectuur | Kunstgeschiedenis.jouwweb.nl. (z.d.). kunstgeschiedenis. Geraadpleegd op 3 juni 2021, van https://kunstgeschiedenis.jouwweb.nl/architectuur/2-helft-20-eeuw1
What Is Modern Architecture? (z.d.). The Spruce. Geraadpleegd op 15 juni 2021, van https://www.thespruce.com/modern-architecture-4797910
Modernist architecture. (z.d.). Designing Buildings Wiki. Geraadpleegd op 15 juni 2021, van https://www.designingbuildings.co.uk/wiki/Modernist_architecture
bouwkunst in de 19de eeuw. (z.d.). blogspot. Geraadpleegd op 10 juni 2021, van http://kunst-19e-eeuw.blogspot.com/p/bouwkunst-in-de-19de-eeuw.html
Taakverdeling
​
1: B
2: J
3: J
4: J
5: B
6: B
Inleiding: J
Bronnen: B
Conclusie: J
Meet en greet: B
Reflectie: B/J
Voorwoord: Apart
Reflectie
​
Boudewijn:
Ik vond het onderzoek goed gaan. We hebben goed doorgewerkt. De samenwerking ging ook goed en het was op zich ook wel een interessant onderwerp. We hadden het misschien nog eerder af kunnen hebben maar dan hadden we wel heel hard moeten werken dus het is goed zo.
Julian:
Het onderzoek is goed gegaan. We waren ver van tevoren klaar en er waren geen grote problemen. Wel was het zoeken naar goede bronnen soms even lastig.